Wednesday, December 15, 2010

ZORAM TAN (Mizo tawng chung changah)


                                                Kan Zo tlang ram nuam 

Eng nge sawi i tum ber?

Mizo tawng a thlukna chung chang hi kan sawi ve duh a ni.

Han sawi chhin teh.

Thlukna hi chiang nial mang lo hian kan nei a, a chunga thai kual hi a lar ber chu a ni. Hemi kan thluk dan pawh hi a inang lova, kan hman dan a inang lo nasa  hle. Hei hi her dik a ngaiin ka hria a ni.

Engtia her dik nge i duh a?

Ha ha.. thlukna hi neih ka duh vak lo va, kan nei duh talh a nih chuan chuan a chung thai kual reih hi a dik leh inang tlang a hman ka duh a ni. Hmun a awm chuan thlukna tel lova kan khawsak theih dan tur rawtna neih ka duh bawk a.

 Thlukna chu nei duh ta talh ila engtia tih tur nge?

Thlukna kan nei talh duh a nih chuan thumal reng reng hian rik dan tlanglawn ber( standard tone) nei theuh ta se. Chu standard tone neih dan tur tha ber chu kan thumal (word) hi sample atan eng emaw zat thlang chhuakin hnam hrang hrang, vai, sap, midum, mieng te chhiratir ila, chutan an lam dan atng chuan khavel huapin a standard ber ri tlang lawn ber chu a hriat theih mai ang a. Chu lam dan chu ri tlanglawn berah pawm ta ila.

Entirnan: mar ( hrui mar), tar (putar), ban ( chhang ban), fal ( thang chi khat), pal (huan pal), ram ( in lo ram) ang chi hi ri lai niin standard tone lo ni ta se, chung chuan thlukna an neih a ngai lo ang. Hemi thumal ang chiah a thluk dang ho hian thlukna an neih a ngai dawn ta zawk tihna a nih chu.A chung lam thluk hian 'sal' lam ta ila chung chu thumal kan nei lo a, awmzia a awm lo. Chuvang tak chuan  hei hi hun lo kal turah thu mal tur hual lawk theih, phuah chawp theih kan nei thei ta tihna a ni. Sal (slave)  chu a ri a hniam  avangin a thlukna a ngai dawn ta tihna a nih chu. Helai tea ka sawi tum ber chu 'lam dan ri lai' thlukna mamawh lo thumal kan identify phawt a fel ka ring a ni. A bak ho zawng  thluk dan tur chu muang changa er chhuah leh chi a ni ang, thlukna neih kan duh talh dawn a nih chuan.

A nih Mizo tawng thlukna neih lo awm dan tur zia rang chu?

Khai le, hei hi ka sawi duh ber lai ' a bapui thuk phum' chu a ni ta! Sap tawngah chuan thumal lam dan thuhmun chiah chiah ziak dan sipel dang an nei a. Ri thuhmun ziak dan hrang tihna a nih chu. Entirnan, Two, To, Too te hi a ziak dan a hrang vek nain a lam dan a inang vek lawi a, ( i lo lam hrang deuh kher a nih pawhin ka dem lo che a, mahse inang chiah chiahin lam la tuman an dem thei lo che) Kan sawi tum tak chu mite pawhin lam dan thuhmun chiah chiah pawh ziak dan hrang an neih mai lai hian eng vangin nge keini hian lam dan hrang daih ziak dan thuhmuna kan ziah tlat reng lem ang le tih hi a ni. Heng thumal thuhmun, a lam rik dan avanga kan buaina zawng zawng hi a sipel inang lovin ziak ta ila, rei lo teah a thluk avanga "VAL" kan buaina hi chu a reh mai ta ve ang.

Entirnan: B-A-N tih hi chi tam takin a lam theih a, awmzia a hrang vek bawk a, ti hian in sawi chhin dawn teh ang. Ban, chhangban ang hi BAN tiin ziak ila, Ban tho taksa peng, kut sawina hi BAAN ti ta ila, Ban tho, lazar ban ang hi BHAN ti ta ila, Ban tho, va ban vak ang hi BANN ti thung ila, Ban tho, hna thawktu ban ang hi BHAAN ti leh ta ila, a fiah thei fu lawng maw? Sawi tawh angin a tirah fiah lo mahse rei rial lovin a fiah chhawm mai a rinawm tlat.

Tin thumal thenkhat, lam rik dan thuhmun, awmze hrang daih si a awm leh a, chungte pawh chu a sipel ti hrang ta ila, kan buaina a fel thuai thei ang. Entirnan, R-A-L. hi mitthi Ral sawina a nih chuan RAAL ni ta se, hmelma sawina a nih chuan RHAL emaw RHAAL  ni ta se, liam ta mai Ral (dissolve)sawina chu RAL a ni mai ang chu.

A that hmel fu mai a, mahse a harsa viau lawng maw?

A awlai hauh lo ang a, mahse hman lai ata tawh thlukna siam tumin chinchang hre deuh chin hi chu an buai an buai kum khua a, mahse a thawi damna an hmu thei si lo.Khawl thar lo chhuak zel nen sign leh symbol siam chhuah lamah typewriter siamtute, computer siamtute kan thunun pha lo nen, hawrrawp  awmsa atanga kan inherrem ve mai zel hi a kawng  ber niin a lang a, kawng dang hi chu han er chhuah vak tum lo mai ila a hahdam mai awm e ka ti deuh. Han chhut ve vang vang teh.

Tuesday, December 14, 2010

ZORAM TAN ! (Hnam lam)

                                          Tam dil, ka pianna Saitual khua ah

Engnge sawi i tum?

Ka sawi tum ber chu Mizo hnam lam ho ( cheraw, khuallam, sarlam kai, chai etc) hi a huhova lam chi vek niin a lang a, mahni emaw a kawppui nen  emawa lam theih chi LAM ( dance) hmuhnawm tak neih ve a chakawm ka ti.

Engnge a tangkaina tur?

Mizo te hi mi hnam ang thovin khawvel ram hrang hrangah kan tla darh tawh a.Mizoram aiawha vak chhuak khawvel ram tinah kan kat ta nawk reng mai bawk. Heng ho te hi zai thiam vek an nih bik loh avang te, lam lam hi a hmuhnawm hrim hrim avang te hian mahni emaw khingpui nen chauh emawa lam chi nei ila chuan a tangkai ngawt ang. Ram danga sikul kal fa nei te phei chuan fate han show ve tur eng emaw LAM hi an duh thei hle a, cheraw te, khual lam te mahni chauh va tih chi a ni lova, mahni tih theih hmel ber  'chheih lam' lah hi lo zai tur mi eng emaw zat a mamawh bawk si.


Cultural dance siam chawp chu a va ho awm ve?

Ni e, a ho zawnga ngaihtuah chuan a dik thei viau ang. Mahse bul tan thei awm ila chuan hun lo kal zel turah kan hlut ngawt thei ang. Vai ho te sapho ho te hi chuan mahni a lam hmuhnawm tak show tur an nei thei zel a, a awhawm ve a awm maw le.Chu lo rengah dik tak chuan kan cheraw te, kan khual lam te hi her rem leh siam that, belh leh paih a ni nasa tawh em em a, kan pawm tlang viau zel lo thei lo chu a nih hi!

Engtia bul tan chi nge ni ang?

A..hla phuah ang tho hi a ni  mai a. Phuahtu han awm phawt se a tih lar theih mai ang. A lar hnu chuan kan pawm tlang mai ta ve ang. Tin, tv -a Reality show item atan tha tak a ni bawk ka ring a.Mimal emaw a kawp emaw a lam inphuah chhuah siak tih ni ta se, hnam zia rang lang thei ni bawk ngei se; en pawh a hlawh viau mai thei a sin!

A hmuhnawm ngut dawn em ni le?

Nghal ngawt a, chu chu alawm Upa in "buan a hmaa kherh" an tih chu. Tak tak a, ni e, kan MIZO lam ho hi a ti delh delh a, hmuhnawm lam aiin ninawm lam a pawl awl khawp a. Hla phuah zawng zawng a lar mai lo ang leh, hla lar zawng zawng a tha kher lo ang hian LAM kan phuah dawn a  nih pawhin hmuhnawm thlan thiam chu a pawimawh ngawt ang..ka dem hauh lo che. Mahse han ti chhin phawt ni se..Entawn tur a tam tawh a, hmuhnawm tak chu kan Mizo thalaite hian an phuah chhuak thei khawp ang. I lo ngaichang ran ang u hmiang...

Tuesday, December 7, 2010

Tak Tak Ta Em ?

                                                  Kan Ngaih Mizoram

Mizo tam tak, hun rei tak chhung  Mizoram pawna awm tawh ten, Mizorama thil thleng chung chang "Chhungte zawh awm kan zawh si loh" zawhna kan neih ve chu heng te hi an ni.


1. John Cena kha Hmar a lo ni tak tak ta em?

2. Hman kum MLA inthlan ah khan Pi Hlimpuii bawm kha an chhar tak tak ta em?

3. Aizawl khawpui chhung chhuah lam atanga tlak lama lei verh siam kha an tum tak tak ta em?

4. MNF sorkar in Chakma dist nuaibo an tum kha an ti tak tak ta em?

5. Dholai thleng khu Mizoram a ni tak tak ta em?

6. Mizoram Synod khuang pui lian kha world record a ni tak tak ta em?

7.Pu Chana pawl hlau lo politician hi an awm tak tak ta em?

8. Zu hi an khap rem tak tak ta em?

9. Khawvel pumah Mizo aiin Lai ho hi an tam zawk tak tak ta em?

10.World Bank road an hawn hnu hian Tlungvel Hotel te chu an hawi hil tak tak ta em?

11. Mizo thalai cement mistiri training ho khan an thawk tak  tak ta em?

12. Lengpui khaw ho hian airport an awmna nih an nghahhlelh em em kha hlawkpuina an hmu tak tak ta em?

13. Lawngtlai Bank rawktute kha an man tak tak ta em?

14. Burma misual man apiang te kha Burma sipai kutah an hlan thin tak tak ta em?

15. MHIP khan sawn man kha Rs 10,000.00 ah an san tak tak ta em?

Saturday, December 4, 2010

USA vrs MIZ. part IV

                            Mite chu an neihin a phur a,


                                      Keini chuan kan neih kan phur




Kan ti lak lawh tawh bawk a, kal zel mai ang aw!!!


1. USA ah chuan movie kal hi entertainment tling, nuam tak, mi tin tih a ni a; Miz.ah chuan cinema en chu awmpui te leh vai mistiri tih tawkah kan ngai tlangpui.

2. USA ah chuan 'lets go to farm' an ti a, a nuam a; Miz. ah chuan "Feh ang" tih a nia a nuam lo tlat.

3. USA ah chuan an khawi lo kalin an neihin a phur mai a; Miz. ah chuan khawi lo kalin kan neih phurh a ngai thung a, a hahthlak tlat..

4.  USA ah chuan film reng reng kum bi thliah ang zela en a ni tlangpui a; Miz. ah chuan eng film pawh tu pawhin kan en a, a sexy deuh laiah naupang kan maimit chhintir tlangpui.

5. USA ah chuan mi an manin kut an thlak ve mai lo va; Miz. chuan mi kan manin YMA kut thlak a na lo ber a; VDP in a dawt a, JAC kut thlak a na ber tlangpui.

6.USA ah chuan mite hi motor chuang reng thin an nih avangin ke ngat a hiking neih te hi nuam an ti a; Miz. chuan motor chuang khat tak kan ni na chungin ke ngata hiking neih kan chak ve tho tlangpui.

7. Engvang nge hriat ni suh, USA-a  an hriat lem loh 'ke awr chat' te hi Miz. ah chuan natna tlanglawn tak a la ni tlat.

8. USA ah chuan natna sawi zawh vek hnu leh investigation tam tak an tih hnu ah Doctor ten damlo damdawi an chawh a; Miz. ah chuan natna kan sawi zawh hma hmain Doctor ten kan damdawi tur an lo ziak zo tawh tlangpui.

9. USA ah chuan mihring hlutna a san avangin  a man chhiar ngaihna awm lo khawpa hlu an  ni a; Miz. ah erawh chuan hmeichhe man aiin vawkte man a to tlangpui.

10.USA-ah chuan bawnghnute hi a tak dan leh a dal dan hriat theih nan a bur chhin hi rawng hrang hrang an pe thin a, Miz. ah chuan 'tui pawlh', 'tui pawlh loh', 'tui pawlh loh tak tak', leh 'sawr thlak hlim' ti tein kan thliar hrang thung.

11.Miz. ah chuan Pathianni hi incheini ang deuh vah kan nei a, USA ah erawh chuan inneihni leh mitthi vui ni hi inchei ngei a ngaih ni a ni thung.

12.USA ah chuan sneaker neih nalhin mi mit a la miah tawh lo va; Miz. ah chuan sneaker nei nalh te chu an la luck phah tlat.

13.USA ah chuan lunch mahni inngaihtuah a ni deuh vek a; Miz. ah chuan mitiri te a ruaituten lunch an ngaihtuahsak ziah tlangpui.

14.USA ah chuan inkhawm, nitin hna te a hun takah tanin ban hunah ban a ni vek a; Miz ah chuan Inkhawm a hun takah kan tan a, nitin hna ban  a hun hma in kan bang a, inkhawm kan bang tlai a, hna lamah kan tan tlai ziah tlangpui bawk.

15. USA ah chuan 'ka buai lutuk' tih hi mite tawngkam tam ber pakhat a ni a; Miz. ah chuan, eng nge i thawh dawn? ti ila "Engmah" kan ti tlangpui.

16.USA hi mahni ram hmangaih leh mahni flag ngaina ber pawl an ni a; Miz. hi flag nei ve si-ah chuan mahni flag hre lo pawl ber kan nih hial mai thei.

17.Miz. ah chuan damlo in doctor te kan hlau a;  USA ah chuan doctorin damlo an hlau thung.

18. Miz. ah chuan thlai chiah ei hi 'ei chhia' ang deuhvin kan ngai a, USA ah chuan thlai chiah ei hi 'ei tha' an ti thung.

19.Miz. ah chuan Favang awl len kan nei thin a, USA-ah chuan Vacation an nei thung.

20.Miz. ah chhungkua a chaw ei rual thei lo an vang angin, USA ah chuan chhungkua a chaw ei rual thei an vang.

21. USA ah chuan motor an insut palhin tuman engmah sawi lo mahse tu pawhin tunge thiam a thiam lo zawk kan hre nghal thei tlangpui a, Miz. ah erawh chuan motor insu ten theih tawpin insawi ve ve mahse tunge thiam a tunge thiam lo zawk kan hre thei mai lo tlangpui.

22.Miz.-ah chuan lengkhawm kan awmin pakhatin hla chang a sawi a, USA ah chuan a then zai laia hla lo chham te hi chu 'rap' an ti thung.

23. USA sawrkar thar campaign au hla ber chu change a ni a, an sorkar hnua change langsar ber chu Midumin White house an luah hi a ni mai a. Mizoram sorkar thar campaign au hla ber pawh change tho a ni a, change langsar ber ta erawh chu Krismas laia khawpui chhunga motor tlan khap hi ni berin a lang.

24.USA ah chuan tho hi a vang khawp mai a, Miz. ah chuan tho chi hrang Tho 'A' Tho 'B' leh Tho 'C' te an tam mai!

25.USA ah chuan feet hnih  feet thum ten thlasikah vur a tla thei a, thenfai ninawm khawpa tam a ni thin. Miz. ah chuan vur kan neih chhun chu inchan mang lo leh kham mang lovin kan ei zo zel!

Thursday, December 2, 2010

USA vrs MIZ. part III

Pa fuihpawrh nuam tih takah, min fuih nasa bawk a, ka pawrh zel mai a nih hi. Hei a dang ka rawn ti leh e.


1. Miz. ah chuan Vanapa Hall kan nei a, kan chhuang hle a, USA ah chuan hetiang aia hall lian hi High School zawng zawngin an nei tlangpui.

2. USA mi, Miz. -a lo kal te chuan an ram an chhuang a, an mahni chu nep an inti a, Miz. atanga USA kal te chuan kan ram nep kan ti a, mahni kan inngai ropui a, eng emaw ni ve tlata inhriatna kan nei tlangpui.

3.USA mite chuan thla an lakin an mahni lan an ngai pawimawh lo va,  tlangpui a, Miz. mite chuan thla kan lakin mahni lan ngei kan ngai pawimawh tlangpui.

4. USA chuan 'American Dream' an nei a, Miz. chuan "Mizoram Mumang (hisap)" kan nei ve lem lo.

5.USA ah chuan kawngpui zawng zawngah speed limit a intar vek a, Miz ah chuan speed limit tarna hmuh tur a awm miah lo thung.

6.USA ah chuan traffic light a tam avangin hun a hek em em a, Miz. ah chuan traffic light a la awm loh avangin chutiang buaina chu kan nei lo thung

7.USA ah chuan celebrity ten mipui lamah an thawmhnaw an vawm thlak chuan an inchuh nasa thin a, Miz. ah chuan  kan celebrity ten an scarf an vawm thlak pawhin mipui lamin an vawm leh leh zel thung.

8.USA misualte hi Mexico ah an tlanchhe tlangpui a, Miz. misual te chu Burma ramah an tlanchhe tlangpui.

9.USA ah chuan miin kum 18 a lo tlin chuan Pathian leh amah rin chhanin mahni kea din a tum a, nu leh pa a chhuahsan tlangpui a, Miz. ah chuan nupui fanau nei duah pawh nu leh pa leh nupuite chiah rinchhan; in dang ngam lo kan awm teuh thung.

10.USA ah chuan naute te hi thla ruk vel atangin music class, Gym class, etc ah te an kaltir nghal a, Miz. ah chuan.........sawi lo zawk mai teh ang.

11. USA ah chuan restaurant chang  lovah pawh  tip inpek an ching khawp a, Miz. ah chuan restaurant ah chuan tip pek nachang hria an awm nual a, a dang zawngah chuan tip pek a hnekin kan 'innep' tlangpui.

12. USA ah chuan in hmun dil a awm ve ngai lo va, lei tawp a ni vek a; Miz. ah chuan in hmun ruak dil a la tlanglawn viau naa, hlawhtlin erawh a har thung, kan 'inkawhhmuh' a ni lek tlangpui.

13. Miz.-a lusunte chuan khawhar hnemah in leng neih reng kan duh a, USA mi lusun te chuan khawhar hnemah mahni chauhva awm an thlang tlangpui.

 14.Miz.-a  nu leh pa chuan kan fa naupangte te tawng fiah lova biak kan ching hle a, USA nu leh pa te chuan an fa naupang te te te puitling biakin an be tlangpui.

15.USA ah chuan ba huai rul tha an tam a, Miz. chuan ba huai rul tha lo kan tam tlangpui.

16.USA mite chuan khawvelah engkimah a tha ber niin an inhria a, Miz. mite chuan India ramah pawh kilkhawr ber, pachhe ber niin kan inhre tlangpui.

17. Miz. ah chuan Mizo tlawmngaihna chang chawiin thenawm khawvengte harsa leh chhum chhia te kan tanpui thin a, USA chuan eng tlawmngaihna mah ruai chuang lovin khawvel ram tina chhiat tawk leh vanduai te nasa takin an tanpui reng thung.

18.USA ah chuan asbestos an khap a, zu an phalrai a; Miz. chuan asbestos (tile bang kan tih mai hi) kan  phalrai a, zu kan khap thung.

19.USA ah chuan dawt sawi lovin dollar an  nei a, Miz. ah chuan dollar nei hlei lovin an daw lar lar thung!

20. USA ah chuan sa thau hi a hlauhvin an hlau a, Miz chuan a thau lai chan loh mawlh kan hlau thung.

21. Miz. ah chuan mo thar tha kan chhawr thin a, USA ah chuan mo thar tha chhawr a awm lova, mak pa tha chhawr a awm teuh mah zawk.

22. USA ah chuan over bridge te a nihna tur angin an hmang a, Miz. ah chuan sual rawngbawl nan leh inkhel a free a en nan an hmang ber.

23. Miz. ah chuan inneihni hian mipa lam an bungbawr zawk fe a, USA ah chuan a hmeichhe lam an bungbawr zawk fe tlangpui.

24. USA ah chuan ram hruaituten dawt an sawiin mipuiin an dem a, an future a khawih pawi thin; Miz. ah chuan dawt pawh sawi se kan  haw chuang lo tlangpui.

25.USA ah chuan kar pum rim takin hna an thawk a, weekend-ah an awm hahdam thin a, Miz ah chuan kar pumin hahdam takin hna kan thawk a, weekend-ah ( inkhawm reng rengin) kan hah zawk mah!

Wednesday, December 1, 2010

NUN HLUI, HLUI LUTUK LO.


                                      Upa Tlanghmingthanga tute

Rei lo te emaw kan tih chhungin kan lo danglam hman ta hle mai. A chunga pics hi kan fate ho an ni a, kum 10 chuang kal ta chauh kha a la ni, mahse an danglam vek tawh a.Ka tan a hmuhnawm em avangin ka rawn dah mai mai..Ka ngai hle a ni..The Khiangte Family, Mission Veng Aizawl,India a ni e.

Thanksgiving West Coast lamah ve thung - Lalchungnunga

Thanksgiving Day hi Zoram lamah hman ve thrin ni lo mahse, USA a han awm chuan rei lo teah tih thranah, a tur rengah kan lo neih ve ta reng mai. Kumin Thansgiving Weekend chu Los Angeles area a awm Zo hnahthlak te'n Potluck nena kan inah hman zai kan rel ve thung a. Zo hnahthlak han tih hian, India ram atranga Mizo  te leh Burma ram atranga kan Zo hnahthlak puite, "Chin" tiin an inchhal bawk,  kan ni  ber a.  Tin, Caucasian, Black leh Chinese te pawh an rawn tel ve bawk. Kan vai hian 40 dawn thuak chu kan ni awm e. Lo kal tura kan beisei mahse  programme dang rokhawlhna avanga rawn tel thei ta lo chhungkaw  5 vel an awm bawk.

Thanksgiving Day hi Turkey sa nena hman hi Tradition a neih ani a. Kei ni version ve ah hi chuan Turkey sa chu a tel ve hauh lo thung.  Arsa, Bawngsa  leh Sangha; siam dan chi hrang hranga siam te nen ruai kan threh ve hleuh thung.  Inhmelhriat tawnna te kan han neih hnuah ruai tui tak kan kil ho.

Zofate hi zai hi kan lo ngaina tlangpuiin ka hria. A hma atrangin theih ang angin zai lam hun kan hman theihna turin ka lo inbuatsaih lawk ve bawk a. Drum set, Electric Guitar leh Amps, Electric Bass Guitar leh Amps, Acoustic Guitar, Piano leh Karaoke Machine lam te pawh ka lo lei fel thlap a. Hman mai theih turin ka lo rem fel vek bawk a. Tun, kan Thanksgiving weekend hmanah hian theme song atan Zorock thla " Zoram ngaih hla" kha thlan  fel alo ni tawh bawk a. 

Chaw ei khamah chuan; Bethlehem lam rilru a hawiin,  Masi hla lamin hma a hruai a. Zofate zinga hla phuah thiam hming thang Pu Rokunga hla te chuan hma an hruai a. "Thimin Lei a tuam laiin" ;  " A mi'an riang maw " ti chuan kan han zai ta dep dep mai le. Pu P.D Sena hla " Chanchin lawmawm" tih hla te leh Pu Tlanglawma hla phuah " A lalna ram chu rawn pelin" tih te kan han sak chuan. Zoram lam Masi pawh kan ngai bil dawn emaw ni le tih hial tur ani  ta.............
Awm zel tur